ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ

(Η προσωπικότητα των πολιτικών)

 Γράφει ο Ψυχίατρος Dr Πάνος Συκιώτης *                                                                                                                              

Η αφορμή να γραφτεί αυτό το άρθρο είναι η φοβερή κατάσταση στην οποία περιήλθε η χώρα ένεκα της ανικανότητας των ατόμων που ασχολούνται με την πολιτική.

Η διεθνής βιβλιογραφία έχει αναφορές γύρω από την προσωπικότητα των πολιτικών γενικά. Θα αρχίσω από μία συνέντευξη που έδωσε η Γαλλίδα ψυχολόγος Helene Vacchiali στην εφημερίδα LE FIGARO.

          Η δίψα της εξουσίας είναι πάντοτε τοξική;

ΠΑΝΟΣ ΣΥΚΙΩΤΗΣ

"Όχι βέβαια, πολλά άτομα με εξουσία εμφορούνται από ένα αίσθημα αλτρουισμού, με μία αληθινή πεποίθηση για την αποστολή τους. Ασκούν την εξουσία με υψηλό φρόνημα και ταπεινότητα και έχουν υψηλές ηθικές αξίες και διάθεση για προσφορά. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις ο ναρκισσισμός αυτών των ατόμων είναι ο λεγόμενος καλός ναρκισσισμός και προέρχεται από την ουσιαστική αφοσίωση που επιδεικνύουν στο έργο τους".

          Σε άλλους όμως, αντιθέτως, η επιθυμία για εξουσία είναι ο πρωταρχικός σκοπός. Ένα ναρκισσιστικό σύμπλεγμα τους παγιδεύει στην ιδέα ότι είναι το παιδί-βασιλιάς του μύθου. Συνεχίζουν να ονειρεύονται τον εαυτό τους μοναδικό και σκέπτονται ασυνείδητα ότι η εξουσία θα τους προσφέρει μία ευκαιρία για αποκατάσταση, επαναδιαπραγμάτευση των ψυχολογικών τους συγκρούσεων.

          Εάν αυτά τα άτομα γευτούν πρώτη φορά την εξουσία, πέφτουν τότε σε ένα νοσηρό φαύλο κύκλο. Το ναρκισσιστικό τους τραύμα είναι αμετάβλητο, δεν μπορούν να το αποκαταστήσουν, γι’ αυτό γίνονται όλο και περισσότερο εθισμένοι στα σήματα της εξουσίας και θα επιζητούν τιμές πραγματικές ή συμβολικές και προνόμια, μέσα σε μια μεγαλομανία χωρίς όριο.

          Αυτή η χαρακτηριοδομή της προσωπικότητας που χαρακτηρίζει τους πολιτικούς και γενικά τα άτομα τα οποία χαρακτηρίζονται από δίψα της εξουσίας λέγεται ναρκισσιστική.

          Τα άτομα αυτά λειτουργούν πολύ καλά σε κοινωνικό επίπεδο και συνήθως ελέγχουν τις παρορμήσεις τους. Έχουν μεγάλη ανάγκη να τους αγαπούν και να τους θαυμάζουν και εμφανίζουν μία περίεργη αντίφαση ανάμεσα σε μία υπερτροφική αντίληψη του εαυτού τους και μία υπέρμετρη ανάγκη να τους εκθειάζουν οι  άλλοι. 

          Αισθάνονται ανησυχία και ανία όταν η εξωτερική λάμψη των προβολέων σβήνουν και δεν υπάρχουν νέες πηγές να τροφοδοτήσουν τον αυτοσεβασμό τους. Φθονούν την ευτυχία των άλλων, τείνουν να εξιδανικεύουν πρόσωπα από τα οποία προσδοκούν οφέλη και υποτιμούν και περιφρονούν εκείνους από τους οποίους δεν περιμένουν τίποτε, φαίνεται να πιστεύουν ότι έχουν το δικαίωμα να ελέγχουν και να μονοπωλούν τους άλλους και να τους εκμεταλλεύονται χωρίς κανένα συναίσθημα ενοχής.

          Πίσω από μία προσέγγισή τους που συχνά θέλγει και γοητεύει, υπάρχει μία συναισθηματική ψυχρότητα και σκληρότητα.

          Κάτω από κρυμμένα συναισθήματα ανασφάλειας, αυτοκριτικής και κατωτερότητας, συναντάμε συχνά τάσεις μεγαλείου και παντοδυναμίας. Φυσικά όλα τα άτομα με ναρκισσιστική προσωπικότητα δεν γίνονται πολιτικοί, οι πολιτικοί όμως στην συντριπτική πλειοψηφία ανήκουν σ’ αυτό το είδος της προσωπικότητας.

          Αυτή η μανιώδης αναζήτηση της εξουσίας, έχει τις ρίζες της στην παιδική ηλικία;

          Βεβαίως, η ψυχανάλυση θεωρεί ότι η δίψα, η όρεξη, η γεύση της εξουσίας, παραπέμπει σε καταστάσεις που επηρέασαν το υποκείμενο σε μία αρχαϊκή περίοδο της ανάπτυξής του και συγκεκριμένα στο στοματικό στάδιο της βρεφικής ηλικίας, αλλά και σε μεταγενέστερα στάδια. Η έλλειψη του πατέρα ή η έλλειψη σωστού πατρικού προτύπου θεωρούνται μερικές από τις σπουδαιότερες αιτίες δημιουργίας αυτού του χαρακτήρα.

          Σε αρκετές περιπτώσεις έχουμε έναν πατέρα απαιτητικό, επιθετικό, ο οποίος δημιουργεί στο παιδί την εντύπωση ότι είναι ανεπιθύμητο, ανίκανο, με χαμηλή αυτοπεποίθηση. Αυτά τα παιδιά, από αντίδραση μπορεί να δημιουργήσουν ένα χαρακτήρα επιθετικό, μία θέληση για εξουσία, για κυριαρχία πάνω στους άλλους, ταυτιζόμενα με το πατρικό πρότυπο.

Φυσικά, πολύ σπουδαίος στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού, ίσως σπουδαιότερος, είναι ο ρόλος της μητέρας.

          Η μεγάλη, τρομερή, παντοδύναμη μητέρα, η οποία συμβολίζεται με την εξουσία, αναπαριστά την επιθυμία του βρέφους για εξάρτηση από αυτήν, σε μία παντοδύναμη συμβιωτική σχέση, η οποία εξασφαλίζει την ικανοποίηση κάθε βρεφικής επιθυμίας, αλλά συγχρόνως και μία επιθυμία να την κατακτήσει και έτσι να απαλλαγεί ψευδαισθητικά από την εξάρτηση. Η ταύτιση της έννοιας κατακτώ με την έννοια της ανεξαρτητοποίησης είναι αμφίσημη, γιατί το κατακτώ σημαίνει εξαρτώμαι από την κατάκτηση.

          Η κατάκτηση της εξουσίας, σημαίνει και εξάρτηση από την εξουσία. Στο τέλος ο κυνηγός της εξουσίας γίνεται το θήραμα της εξουσίας.

Αυτά τα χαρακτηριστικά τα οποία αναφέραμε αφορούν γενικά την προσωπικότητα των πολιτικών σαν σύνολο σε όλες τις εποχές και σε παγκόσμια κλίμακα.

          Τι το ιδιαίτερο έχουν όμως οι Έλληνες πολιτικοί;

Σε τι διαφέρουν από τους Δυτικοευρωπαίους και τους Αμερικάνους πολιτικούς; Ας αναζητήσουμε τα αίτια στο απώτερο παρελθόν.

          Πολλοί ερευνητές συγγραφείς ισχυρίζονται ότι οι σημερινοί Έλληνες διαφέρουν όσον αφορά την προσωπικότητα, τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά από τους αρχαίους προγόνους τους, οι οποίοι δημιούργησαν το θαύμα που λέγεται Αρχαίος Ελληνικός Πολιτισμός, από τον οποίο προήλθε ο Ευρωπαϊκός και εν συνεχεία ο παγκόσμιος πολιτισμός όπως είναι σήμερα.

          Αυτό έχει κάποια δόση αλήθειας, γιατί η αρχαία Ελληνική παράδοση μετά τη Ρωμαϊκή κατάκτηση άρχισε να υποχωρεί. Κατά τη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η κυρίως Ελλάδα δεν μετέχει στις πολιτιστικές μεταβολές της Αναγέννησης και του  Διαφωτισμού. Το αποτέλεσμα είναι η σημερινή Νεοελληνική κουλτούρα να υπολείπεται των άλλων Δυτικοευρωπαίων.

          Οι νεοέλληνες έχουν αποδεχθεί σαν λαϊκό ήρωα των Καραγκιόζη, σε αντίθεση με τους αρχαίους Έλληνες που είχαν σαν λαϊκό ήρωα τον Οδυσσέα, τον Βασιλιά της Ιθάκης. Η διαφορά μεταξύ των δύο είναι καταφανής.

          Από τη μια μεριά είναι ο κουτοπόνηρος, αμόρφωτος, ρακένδυτος, τεμπέλης Καραγκιόζης, ο οποίος ρέπει προς την απάτη για να επιζήσει, από την άλλη μεριά είναι ο υπερήφανος, ηρωικός, πολυμήχανος, ενεργητικός, φιλόδοξος Οδυσσέας. Την κουλτούρα του Καραγκιόζη την οποία ακολουθεί σήμερα η πλειοψηφία του Ελληνικού λαού, την ακολουθούν και την στηρίζουν οι πολιτικοί, οι άνθρωποι της εξουσίας, γιατί και αυτοί δεν είναι παρά ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του λαού.

          Τα ψυχικά και κοινωνικά τους εφόδια είναι τα εφόδια του Καραγκιόζη. Απάτη, δόλος και αμάθεια κυριαρχούν στην πολιτική ζωή της Ελλάδας. Ανεπάγγελτοι, αμόρφωτοι, με χαμηλή κοινωνική κουλτούρα, οι πολιτικοί μας προσπαθούν να γίνουν οι σωτήρες της Ελλάδας. Οι ίδιοι Παρίες της πολιτικής αλλάζουν ονόματα και παρατάξεις για να μας ξεγελάσουν.

          Αυτάρεσκοι, ανώριμοι, κλεισμένοι μέσα στη ναρκισσιστική τους αίσθηση της παντοδυναμίας, παραμένουν ακόμη παιδιά.

          Αυτές όμως οι ψυχικές ιδιομορφίες, μεταφερόμενες στην καθημερινή πολιτική πρακτική, σημαίνουν αναξιοπιστία, ανεντιμότητα, αστάθεια, ανασφάλεια, εγωισμός, εκμετάλλευση.

          Έχουν την εντύπωση ότι το επιθυμητό είναι και εφικτό, έτσι συγχέουν την επιθυμία με την πραγματικότητα. Υπό την έννοια αυτή παραμένουν μεγάλα παιδιά, πεισματάρικα, κακομαθημένα, εγωιστικά, αδίστακτα.  

          Ο Ελληνικός λαός έντρομος βλέπει αυτά τα παιδιά της εξουσίας να θέλουν να γίνουν οι νέοι μνηστήρες της Ελλάδας. Τα παιδιά αυτά χωρίς ακόμη να έχουν απαλλαγεί από τα παιδικά τους ψυχολογικά ναρκισσιστικά συμπλέγματα, φιλοδοξούν να πάρουν τις τύχες του λαού στα χέρια τους.

          Το μέλλον διαγράφεται αβέβαιο. Ποιος θα μας γλιτώσει από αυτή την επιδρομή των επίδοξων Μνηστήρων;

          Σαν Χριστιανός θα έλεγα ότι μόνο ο Θεός μπορεί να μας γλιτώσει. Σαν Έλληνας όμως, απόγονος του Οδυσσέα, θα έλεγα ότι η μόνη μας ελπίδα είναι το τόξο του Οδυσσέα. 

* Ο Dr. Πάνος Συκιώτης Md, Phd είναι: Νευρολόγος, Ψυχίατρος, Ψυχαναλυτής
Πρόεδρος Εταιρείας Αναλυτικής Εκπαίδευσης Προσωπικότητας.
Μέλος της American Psychological Society.(APS)

http://sykiotis.blogspot.com

Υψηλών Αλωνίων 14
26441 ΠΑΤΡΑ
Τηλ.+30 6944977292