Η ΛΙΜΝΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ

                                                                                  Του Δημοσθένη Συρμή

Η ΛΙΜΝΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ

           

Η ΛΙΜΝΗ ΑΠΟ ΨΗΛΑ

          

         Πέντε αυτοδύτες στις 9 Ιουνίου 1978, ταράξαμε τα λιμνάζοντα ύδατα της λίμνης της Βουλιαγμένης Αττικής. (ειρήσθω εν παρόδω, υπάρχει και η "Λίμνη  βουλιαγμένη" στο Λουτράκι την οποία και αυτή έχουμε εξερευνήσει). 

         Η λίμνη αποτελεί σήμερα πόλο έλξης ειδικευμένων αυτοδυτών και από όλο τον κόσμο. Ο υπογράφων ήμουν από τους πρώτους που μίλησαν για καταδυτικό τουρισμό σε τούτη τη χώρα που όλα καθυστερούν δεκαετίες.

          Ας δούμε λοιπόν, την μικρή ιστορία της λίμνης της Βουλιαγμένης.

          Η χερσόνησος της Βουλιαγμένης βρίθει από γεωλογικά φαινόμενα. Ένα από αυτά είναι και η λίμνη Βουλιαγμένης.

          Η λίμνη αυτή, είναι στην πραγματικότητα μια δολίνη, δηλαδή μια κατακρήμνιση της οροφής ενός γιγαντιαίου σπηλαίου που υπήρχε κάποτε στην περιοχή.

          Ο Παυσανίας (2^ος αιώνας μ.Χ.) που περιέγραψε την περιοχή δεν αναφέρει τη λίμνη. Αυτό σημαίνει ότι η λίμνη σχηματίσθηκε μεταγενέστερα, πιθανόν κατά τους χριστιανικούς χρόνους.

          Η επιφάνεια της βρίσκεται περίπου μισό μέτρο πάνω από αυτή της θάλασσας, λέγεται δε ότι τα νερά της, που δεν πέφτουν κάτω από τους 20^ο C ακόμα και το χειμώνα, έχουν ιαματικές ιδιότητες. Για το λόγο αυτό είχε από παλιά δημιουργηθεί εκεί ιαματικό θέρετρο το οποίο λειτουργεί ακόμα.

          Μέχρι εδώ καλά. Μια συνηθισμένη δολινοειδής λίμνη. Αυτό πίστευαν μέχρι και τον Ιούνιο του 1978.  

          Στις αρχές του Ιουνίου 1978 ο φωτοκινηματογραφιστής, και φίλος Αλέξης Παπαδόπουλος είχε μια έμπνευση:

Να εξερευνήσουμε τη λίμνη της Βουλιαγμένης!

          Έτσι λοιπόν συστάθηκε η ομάδα της εξερεύνησης που τη αποτέλεσαν οι εξής:        

Αλέξης Παπαδόπουλος αρχηγός της ομάδας

               Αχιλλέας Λούλιας, Γιατρός αυτοδύτης

               Βαγγέλης Σωτηρίου Εκπαιδευτής αυτοδυτών

               Δημοσθένης Συρμής Εκπαιδευτής αυτοδυτών και ειδικός στην θαλάσσια πανίδα.

               Μάκης Μαυρομιχάλης  Εκπαιδευτής αυτοδυτών

               Βοηθοί οι αυτοδύτες, Μάριος Κατσιδώνης και Λευκούλα Συρμή.   

ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ (ΑΠΟ ΑΡΙΣΤΕΡΑ Δ. ΣΥΡΜΗΣ, ΑΛΕΞΗΣ, Μ. ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗΣ)

         Επί δύο συνεχείς ημέρες εξερευνούσαμε το βυθό της λίμνης ο οποίος δεν ξεπερνά τα 16 μέτρα. Συλλέξαμε νερό από διάφορα σημεία ώστε αυτό να εξετασθεί από ειδικό εργαστήριο στο «Δημόκριτο». Επίσης συλλέξαμε για να μελετηθούν διάφορα μαλάκια και φυτόζωα, ένα από τα οποία ήταν και η περίεργη ανεμώνη Paranemonia vouliagmeniensis, που αργότερα αποδείχθηκε ότι δεν υπήρχε αλλού στον κόσμο. Εγώ ειδικά ασχολήθηκα με τα όστρακα της λίμνης καθώς εκείνη την εποχή μελετούσα τα όστρακα και έφερα στην επιφάνια δύο σημαντικά όστρακα τα Cerastoderma glaucum και Abra ovata που ο ζωτικός τους ρόλος στο περιβάλλον της λίμνης μελετήθηκε αργότερα. (ειρήσθω εν παρόδω διαθέτω μία από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές συλλογές κογχυλιών στην Ελλάδα την οποία μάλιστα προτίθεμαι να δωρίσω αν ποτέ δημιουργηθεί ωκεανολογικό μουσείο στην Ιθάκη).

Στη βορειοδυτική πλευρά της λίμνης και σε βάθος 15 μέτρα βρήκαμε μια βουλιαγμένη παλιά βάρκα γεμάτη με δυναμίτες προφανώς του 2ου ΠΠ.

Ο Δ. ΣΥΡΜΗΣ ΔΙΝΕΙ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΡΤ ΜΙΛΑΕΙ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ

           Την δεύτερη μέρα 10 Ιουνίου, εγώ, ακολουθώντας ένα μεγάλο μουγκρί (οφιοειδές ψάρι) σε βάθος περίπου 12 μέτρων έπεσα πάνω στο καμουφλαρισμένο με άλγη άνοιγμα του υποβρύχιου σπηλαίου. Παραμέρισα την άλγη, έριξα το φακό και παρατήρησα ότι η ακτίνα του χανόταν …στο άπειρο.  Δεν μπήκα μέσα. Αμέσως φώναξα τους άλλους.

           Δημιουργήσαμε μια πρόχειρη οργάνωση εφοδιασθήκαμε με περισσότερα φώτα στο στόμιο βάλαμε cyalume (φωσφορίζοντα φώτα) και οι τέσσερις μας μπήκαμε στη σπηλιά. Ο Αλέξης έμεινε στην είσοδο και αναβόσβηνε το φλας της μηχανής του.

          Το θέαμα που αντικρίσαμε ήταν απόκοσμο!

Η ακτίνα του φακού δεν φαίνονταν καθόλου όπως γίνεται στη θάλασσα, αντίθετα σχηματίζονταν ο κύκλος του φωτός στα κατάλευκα τοιχώματα. Αυτό σημαίνει ότι δεν υπήρχε ίχνος από πλαγκτόν ή «σκόνη». Και είναι φυσικό καθώς μέσα στο απόλυτο σκοτάδι της υπόγειας λίμνης κανένας οργανισμός δεν μπορεί να ζήσει.

          Συνεπαρμένοι από το εξώκοσμο θέαμα  οι Σωτηρίου και Μαυρομηχάλης έμειναν στο κέντρο της λίμνης ενώ ο γιατρός (Λούλιας) και εγώ συνεχίσαμε προς τα κάτω.

          Τα τοιχώματα του σπηλαίου αποτελούνταν από άσπρο ασβεστόλιθο, και έδιναν την εντύπωση ογκόλιθων που είχαν τοποθετηθεί ο ένας πάνω στον άλλο σχηματίζοντας σχισμές. Σε βάθος περίπου 30 - 40 μέτρων είδαμε το άνοιγμα. Ένα σχιστό άνοιγμα που οδηγούσε στο χάος.

          Μόλις είχαμε ανακαλύψει, ο Αχιλλέας Λούλιας και εγώ, το μεγαλύτερο υποβρύχιο σπήλαιο της Ευρώπης και ένα από τα μεγαλύτερα του κόσμου. Δεν μπήκαμε μέσα, καθ’ ότι δεν διαθέταμε τον κατάλληλο εξοπλισμό. Μετά από λίγα λεπτά παραμονή ακολουθώντας το φλας του Αλέξη βγήκαμε έξω εκστασιασμένοι.

          Την άλλη μέρα, Κυριακή 11 Ιουνίου 1978, πραγματοποιήσαμε κατάδυση «μαϊμού» για χάρη των τηλεοπτικών συνεργείων και του τύπου, όπου βεβαίως και ανακοινώσαμε τις ανακαλύψεις μας η σπουδαιότερη από τις οποίες ήταν το σπήλαιο.(τότε, παραδόξως, δεν του δόθηκε μεγάλη σημασία)

Η "ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ" ΤΟ ΕΚΑΝΕ ΠΡΩΤΟΣΕΛΙΔΟ (ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ 2ος ΑΠΟ ΑΡΙΣΤΕΡΑ)

           Το γεγονός πήρε μεγάλη δημοσιότητα. Γράφτηκε σε όλες τις Αθηναϊκές εφημερίδες ενώ σε  μερικές έγινε πρωτοσέλιδο, η δε ΕΡΤ αφιέρωσε δύο ολόκληρες ώρες στο εγχείρημα.

           

           Στα επόμενα χρόνια η λίμνη έγινε τόπος εκπαίδευσης αυτοδυτών μέχρι και στα τέλη Μαΐου του 1984, όταν τυχαία ανακάλυψαν την είσοδο του σπηλαίου  ο εκπαιδευτής Σάββας Βαφειάδης και οι μαθητές του. Μπήκαν στο σπήλαιο 5 άτομα, θόλωσαν την είσοδο, πανικοβλήθηκαν και πνίγηκε ο Βαφειάδης και ένας μαθητής, ενώ από σύμπτωση σώθηκαν οι άλλοι τρεις.

           

           Στις 7 Ιουνίου 1984 ο εκπαιδευτής Βαγγέλης Σωτηρίου και εγώ κληθήκαμε και δώσαμε συνέντευξη στον τότε νεαρό δημοσιογράφο της Ελευθεροτυπίας, Θόδωρο Ρουσόπουλο προειδοποιώντας και για άλλα ατυχήματα. Τότε για πρώτη φορά, εκμεταλλευόμενος την ευκαιρία, μιλάω για καταδυτικό τουρισμό …. που ακόμα μελετάει η κυβέρνηση ενώ οι Τούρκοι θησαυρίζουν!!!!!!

Ο Β. ΣΩΤΗΡΙΟΥ ΚΑΙ ΕΓΩ ΔΙΝΟΥΜΕ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟ ΘΟΔΩΡΟ ΡΟΥΣΟΠΟΥΛΟ ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΗ!

         Έτσι οι καταδύσεις απαγορεύθηκαν στη λίμνη! Ούτε και εγώ δεν  ξαναβούτηξα στη λίμνη της Βουλιαγμένης.

          Τη σκυτάλη έμελλε να πάρουν μετά από 20 ολόκληρα χρόνια, το 1998, μια ομάδα από ειδικά εκπαιδευμένους ξένους  σπηλαιοδύτες με επικεφαλής τον  Ελβετό Πρόεδρο της διεθνούς Ένωσης Σπηλαιοδυτών Ζαν Ζακ Μπολάνζ που με ειδικό εξοπλισμό, πέρασαν το στενό άνοιγμα που είχαμε ανακαλύψει εγώ και ο Λούλιας, και βρέθηκαν στο ατελείωτο βυθισμένο σπήλαιο της Βουλιαγμένης.

          Από τότε μέχρι σήμερα έγιναν πολλές εξερευνήσεις από Έλληνες και ξένους και χαρτογραφήθηκε το μεγαλύτερο μέρος του σπηλαίου το οποίο εκτείνεται βόρεια της λίμνης δηλαδή προς τη Βουλιαγμένη. Με άλλα λόγια θα λέγαμε ότι η Βουλιαγμένη από κάτω είναι κούφια και κάποιοι επιστήμονες πιστεύουν ότι μία μέρα ίσως βυθισθεί.

          Τελικά στην περιοχή υπάρχουν συνολικά 14 διαφορετικές υπόγειες σήραγγες. Η μία απ’ αυτές είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο. Έχει μήκος 800 μέτρα, πλάτος έως 150 μέτρα, ενώ το βάθος της κυμαίνεται από 60 ως 105 μέτρα. Οι βυθισμένοι διάδρομοι έχουν συνολικό μήκος 4,3 χιλιόμετρα, η δε χωρητικότητα του σπηλαίου υπολογίζεται σε 1.300.000 κυβικά, δηλαδή περίπου 10 οικοδομικά τετράγωνα.

ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΣΧΗΜΑΤΙΚΑ (ΠΡΑΣΙΝΟ ΧΡΩΜΑ)

          

          Από τα ευρήματα στο σπήλαιο, σταλακτίτες και σταλαγμίτες κλπ. συνάγεται ότι πριν κάποια εκατομμύρια χρόνια η επιφάνεια της θάλασσας ήταν κάτω από την επιφάνια του σπηλαίου.

          Για τους όποιους φίλους θα ήθελαν να επισκεφθούν το περίφημο σπήλαιο της Βουλιαγμένης λέμε ότι χρειάζεται άδεια από την Εφορεία Σπηλαιολογίας με την προϋπόθεση ότι έχετε δίπλωμα Σπηλαιοκατάδυσης. Επίσης χρειάζεται άδεια από την επιχείρηση που εκμεταλλεύεται τη λίμνη.

          Προσοχή όμως η σπηλαιοκατάδυση δεν έχει καμία σχέση με τις καταδύσεις αναψυχής στην ανοικτή θάλασσα. Η εκπαίδευση που παρέχουν οι διάφορες σχολές κατάδυσης οσοδήποτε υψηλών προδιαγραφών, είναι τελείως ακατάλληλη για αυτή τη δραστηριότητα. Χρειάζεται εκπαίδευση πρώτα στη σπηλαιολογία και μετά στη σπηλαιοκατάδυση. Η σπηλαιοκατάδυση είναι εξαιρετικά ριψοκίνδυνη υπόθεση, γίνεται δε μεμονωμένα και όχι με «ζευγάρι» και φυσικά απαιτεί κατάλληλο εξοπλισμό. Ειδικά για το σπήλαιο της βουλιαγμένης λόγω του βάθους, απαιτείται εκπαίδευση σε Trimix και  Nitrox.

Δ. ΣΥΡΜΗΣ: ΣΠΗΛΑΙΟΚΑΤΑΔΥΣΗ ΣΤΟ ΥΠΟΓΕΙΟ ΠΟΤΑΜΙ ΣΤΑ ΠΟΥΛΙΘΡΑ

          Στη βουλιαγμένη υπάρχουν άλλα δύο γεωλογικά φαινόμενα το σπηλαιοβάραθρο «Γερμανικό» και το «πηγάδι». Το μεν πρώτο είναι ένα βάραθρο που κατεβαίνει μέχρι τα 100 περίπου μέτρα και στο βάθος του υπάρχει μία λίμνη με βάθος περίπου 60 μέτρων. Η κατάβαση στο «γερμανικό» είναι δύσκολη και απαιτεί γνώσεις σπηλαιολογίας και αναρρίχησης.

ΣΠΗΛΑΙΟΚΑΤΑΔΥΣΗ ΤΟΝ ΜΑΙΟ ΤΟΥ 2010, ΣΤΟ ΥΜΙΥΠΟΒΡΥΧΙΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΩΝ "ΕΛΕΦΑΝΤΩΝ" ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΤΗΣ

           Το περίφημο «πηγάδι της Βουλιαγμένης βρίσκεται στο 2^ο λιμανάκι. Είναι ένα υποθαλάσσιο βάραθρο που μοιάζει με πηγάδι. Το στόμιο του βρίσκεται σε βάθος 11 μέτρων και ο πυθμένας του σε βάθος 32 μέτρων έχει δε διάμετρο 3-4 μέτρα. Στο «πηγάδι» παρατηρείται καθοδικό ρεύμα που άλλοτε είναι ισχυρό και άλλοτε αδύνατο. Ωστόσο στον πυθμένα ανοίγεται  ένας διάδρομος με κατεύθυνση δυτική. Εκεί το ρεύμα είναι ισχυρότατο και σε τραβάει προς τα έγκατα της γης.

ΤΟ "ΠΗΓΑΔΙ ΤΗΣ ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ"

          Εκεί έμελλε να πνιγούν τρεις Αμερικάνοι αυτοδύτες δύο άνδρες και μία κοπέλα. Μετά τον πνιγμό των τριών έγιναν κάποιες έρευνες από Αμερικάνους χωρίς όμως αποτέλεσμα. Η πρώτη Ελληνική αποστολή για την ανεύρεση των πνιγμένων οργανώθηκε από τον κορυφαίο εκπαιδευτή Νίκο Καρτελιά και εμένα και είμαστε οι πρώτοι Έλληνες που μπήκαμε στον διάδρομο με το ρεύμα. Δεν βρήκαμε ίχνος από τα πτώματα. Βρήκαμε μόνο μια ζώνη και αυτή αρκετά βαθιά. Το εγχείρημα κινηματογράφησαν  οι Παναγιώτης και Διονύσης Πάλμος. Δύο από τα πτώματα βρέθηκαν πολύ μετά ενώ το τρίτο δεν βρέθηκε ποτέ.

          Το «πηγάδι» αποτελεί ένα σημαντικό πόλο έλξης αυτοδυτών ωστόσο χρειάζεται προσοχή και φυσικά καλή εκπαίδευση. Χρόνια εκπαίδευα στο σημείο αυτό χωρίς να συμβεί το παραμικρό ατύχημα.

          Η αυτόνομη κατάδυση είναι ένα από τα ωραιότερα σπορ. Μπορεί κανείς να καταδύεται και να απολαμβάνει το βυθό μέχρι μεγάλη ηλικία. Απαιτείται όμως πολύ καλή εκπαίδευση και αυστηρή τήρηση των κανόνων.

          Τελειώνοντας θα πω ότι στο νησί μου, την Ιθάκη, επιτρέπονται οι καταδύσεις με την προϋπόθεση ότι, για λόγους ασφαλείας, θα πρέπει να ειδοποιηθεί το Λιμεναρχείο.