Η ΠΕΡΙΠΛΑΝΗΣΗ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ­­

ΑΙ ΘΑΝΑΣΗΣ : ΟΙ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ

                                                                                                                  Από τον Δημοσθένη Συρμή

          Μετά την άλωση της Τροίας ο καημένος ο Οδυσσέας προσπάθησε να γυρίσει στην Ιθάκη. Έλα όμως που ο Ποσειδώνας τον μισούσε (τον είχαν «μέσον» οι Κεφαλλονίτες ως φαίνεται !!) Έτσι περιπλανήθηκε δέκα ολόκληρα χρόνια μέχρι να φτάσει στην πολυπόθητη Ιθάκη. Ταλαιπωρήθηκε και βασανίσθηκε αφάνταστα. Έτσι κάπως ταλαιπωρείται και η ιστορία του Οδυσσέα του Βασιλιά της Ιθάκης, σήμερα.   

Αλλά ας δούμε με αδρές γραμμές την περιπέτεια των ανασκαφών στην Ιθάκη.

         

          Οι ανασκαφικές εργασίες στο νησί ξεκίνησαν τον προπερασμένο αιώνα όπου και ανακαλύφθηκαν ουκ ολίγα μυκηναϊκά ευρήματα (δηλαδή ευρήματα της εποχής του Οδυσσέα, 1200-1300 π.χ.).

          Ας έρθουμε όμως στο παρόν για να δούμε πως έχει το ιστορικό της πρόσφατης ανασκαφής:

          Το 1994 εκδηλώνει ενδιαφέρον για την αρχαία Ιθάκη το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων το οποίο και αρχίζει το ανασκαφικό του έργο και το οποίο συνεχίζεται αδιαλείπτως μέχρι και το 2011.

          Το 1997 με απόφαση της εποπτεύουσας Εφορείας Αρχαιοτήτων οι ανασκαφές περιορίσθηκαν  από τις 4 αρχικά ερευνώμενες θέσεις (Σταυρός-Πηλικάτα- Τρείς Λαγκάδες- Σχολή Ομήρου) και επικεντρώθηκαν  στη θέση Άγιος Αθανάσιος - Σχολή Ομήρου Β. Ιθάκης. Επειδή όμως ο χώρος ήταν ιδιωτικός, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων πλήρωνε ενοίκιο στους ιδιοκτήτες, προκειμένου να συνεχισθεί η έρευνα. Τα μέχρι τώρα ευρήματα δείχνουν καταφανώς ότι στην περιοχή υπάρχει μυκηναϊκό κτίσμα.

        

ΤΟ ΖΕΥΓΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΩΝ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ - ΚΟΝΤΟΡΛΗ

  Έτσι το 2008 το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) αποφασίζει την αναγκαστική απαλλοτρίωση της περιοχής Αγ. Αθανασίου αναγνωρίζοντας προϊστορική Ακρόπολη δύο επιπέδων ,προϊστορική κρήνη κλπ.

          Το 2009 περατώθηκε, η αναγκαστική απαλλοτρίωση του αρχαιολογικού χώρου εκτάσεως 23 στρεμμάτων και περιήλθε στο Δημόσιο. Η δαπάνη για την απαλλοτρίωση, ύψους 123.000 €, καλύφθηκε από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, από το Δήμο Ιθάκης, από τοπικούς φορείς και το Υπ. Πολιτισμού.

          Το φθινόπωρο του 2009  σε ειδική τελετή βράβευσης του Παν/μίου Ιωαννίνων παρουσία των πρυτανικών αρχών του, του δημάρχου Ιθάκης και του τότε Νομάρχη, ανακοινώθηκε και αποφασίσθηκε  η χρηματοδότηση της ανασκαφής με το ποσό των 115.000 ευρώ. Για το σκοπό αυτό ετοιμάσθηκε και υπογράφηκε από τους τρεις συμβαλλόμενους φορείς (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων – Υπουργείο Πολιτισμού - Περιφέρεια) προγραμματική σύμβαση με σκοπό τα χρήματα να διατεθούν για την συνέχιση της ανασκαφής στην προϊστορική ακρόπολη, την προστασία και ανάδειξη των μνημείων (ελληνιστικού πύργου, προϊστορικής κρήνης και κυκλώπειου οχυρωματικού τείχους κλπ), καθαρισμό, συντήρηση, σχεδίαση, φωτογράφηση καταγραφή και αρχειοθέτηση σε Η/Υ των ευρημάτων.

          Ημέρα σταθμός για την Ιθάκη και την ιστορία της η 20 Αυγούστου του 2010, όταν οι καθηγητές Α. Παπαδόπουλος και Λ. Κοντορλή- Παπαδοπούλου, σε ημερίδα που έγινε στο Βαθύ, ανακοινώνουν την ανακάλυψη του Οδυσσειακού Ανακτόρου.

          Ακολουθεί επίσημη ανακοίνωση-δημοσίευση, με τα ευρήματα στο έγκριτο Γερμανικό Αρχαιολογικό περιοδικό «Kadmos» όπου μεταξύ των άλλων παρουσιάζεται πινακίδα που απεικονίζει ένα πλοίο με τον Οδυσσέα δεμένο στο κατάρτι και εκατέρωθεν τερατόμορφα σχέδια, μία τρίαινα και σημάδια πιθανής γραφής Γραμμικής Β. (η γραμμική Β’ ήταν η γραφή της Μυκηναϊκής εποχής).

         

Η ΠΛΑΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΟΔΥΣΣΕΑ ΔΕΜΕΝΟ ΣΤΟ ΚΑΤΑΡΤΙ

Αξίζει να επισημανθεί ότι μετά την ανακοίνωση για το Οδυσσειακό Ανάκτορο, η επίσκεψη ξένων και Ελλήνων τουριστών στην περιοχή πενταπλασιάσθηκε.

          Όμως παρ’ όλα αυτά, τώρα αρχίζουν τα περίεργα.

          Η ΛΕ’ Εφορία Αρχαιοτήτων διευθυντής της οποίας ήταν τότε ο κ. Α. Βασιλάκης, αρχίζει να αμφισβητεί τα ευρήματα και την ανακοίνωση των Αρχαιολόγων. Συγχρόνως, ο πρώην Νομάρχης Κεφαλληνίας κ. Γ. Μεταξάς ο οποίος χρόνια ισχυρίζονταν ότι στον Πόρο της Κεφαλονιάς υπάρχει το Οδυσσειακό Ανάκτορο, (τελικά θα μας τρελάνουνε οι Κεφαλλονίτες μια στον Πόρο το ανάκτορο μια στην Παλική και γύρευε που αλλού…) με τη σειρά του προσπαθεί να απαξιώσει τους αρχαιολόγους. (θυμηθείτε αυτή την παράγραφο)  

          Έτσι κάπως αρχίζουν οι περιπλανήσεις της προγραμματικής σύμβασης. Τόσο το Υπ. Πολιτισμού όσο και η περιφέρεια ζητούν ολοένα και «καινούρια» στοιχεία με αποτέλεσμα να έχει τροποποιηθεί 5 φορές και ακόμα να μην εγκρίνεται η εκταμίευση των χρημάτων λόγω αυτών των καθαρά γραφειοκρατικών παρεμβάσεων. Το Πανεπιστήμιο στο μεταξύ έχει πληρώσει και αποστείλει κατ’ εξακολούθηση 2-3 εγγυητικές επιστολές, κοστολόγιο κλπ.

          Τον Μάρτιο του 2011 ο νέος Δήμαρχος Ιθάκης αποφασίζει να περιφράξει το αρχαιολογικό χώρο και μάλιστα με έξοδα δικά του, πράγμα που εγκρίνεται αρχικά από την εφορία. Κατά την διάρκεια όμως των εργασιών ανακαλύπτεται νέο τείχος που διασχίζει τον αγροτικό δρόμο και το οποίο οι αρχαιολόγοι το χαρακτηρίζουν Μυκηναϊκό με ελληνιστικά κομμάτια.

          Τότε ο Διευθυντής στην Εφορία κ. Α. Σωτηρίου, ενώ σ’ έγγραφό του από 14/03 δίνει την άδειά στην κ. Λίτσα Κοντορλή-Παπαδοπούλου να παρακολουθήσει τις εργασίες περίφραξης, την επόμενη μέρα, δηλαδή 15/3 (προφανώς με εντολή Βασιλάκη) την αναιρεί με φαξ, και απαγορεύει στην υπεύθυνη αρχαιολόγο της ανασκαφής να παρίσταται επί τόπου κατά τις εργασίες περίφραξης την οποία στο τέλος τη σταματάει. Και όχι μόνο!

          Τον Αύγουστο του 2012 το Σωματείο Φιλομήρων ανακοινώνει ότι θα  πραγματοποιήσει επίσκεψη και ξενάγηση στο χώρο και τότε παρεμβαίνει ο  Α. Βασιλάκης διευθυντής της ΛΕ’ εφορίας ο οποίος ούτε λίγο ούτε πολύ απαγορεύει την επίσκεψη. Είναι φανερό ότι ο κύριος αυτός απαξιώνει εντελώς την αρχαιολογική μας περιοχή. Αυτό φάνηκε και από την, σε έντονους τόνους, τηλεφωνική επικοινωνία που είχε μαζί του ο Πρόεδρος των Φιλομήρων, Σπύρος Αρσένης σε μια τελευταία προσπάθεια να τον πείσει να αλλάξει άποψη και να επιτρέψει την ξενάγηση, καθώς επιτόπου είχε μαζευτεί πλήθος κόσμου. Παρ’ όλα αυτά ο κ. Βασιλάκης απείλησε να  ειδοποιήσει την αστυνομία. Τότε η Μέλπω Λεκατσά και εγώ αγνοώντας την απαγόρευση, ξεναγήσαμε τον κόσμο στις αρχαιότητες.   

          Τον Οκτώβριο του 2012, στη θέση Τζανάτα περιοχής πόρου Κεφαλονιάς έρχονται στο φως Μυκηναϊκά ευρήματα, από ποιους; Από τον τέως διευθυντή της ΛΕ΄ κ. Α. Βασιλάκη (είχε παραιτηθεί στο μεταξύ) και τον γνωστό τέως Γενικό δ/τη Αρχαιοτήτων κ. Λ. Κολώνα. Τα ευρήματα αυτά μεταξύ των οποίων και ενός κτίσματος, ενθαρρύνουν τους Βασιλάκη και Μεταξά που ισχυρίζονται πλέον ότι ανακάλυψαν το Οδυσσειακό άστυ και τον τάφο του Οδυσσέα, χωρίς βέβαια καμία αρχαιολογική απόδειξη, ούτε καν ένδειξη.

         

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΣΚΑΦΗ ΣΤΑ ΤΖΑΝΑΤΑ

Το περίεργο όμως είναι ότι ένα μήνα πριν γίνει η ανακοίνωση του κ. Βασιλάκη είχε εκδηλωθεί ενδιαφέρον για επένδυση στην περιοχή Πόρου ύψους 600 εκ. €, από Ελληνοκυπριακή τουριστική εταιρεία, η οποία μάλιστα είχε διαφημίσει την επένδυσή της, με συνέντευξη του υπεύθυνου της, στην εφημερίδα «Ημερήσιος» λέγοντας ότι: «Επενδύουμε στην περιοχή αυτή που βρέθηκε το Οδυσσειακό ανάκτορο και ο τάφος του Οδυσσέα»

Σας λένε τίποτα αυτά; Τα συνδέετε με τα παραπάνω;

          Τον Μάρτιο του 2012 πραγματοποιείται σύσκεψη στο Υπ. Πολιτισμού υπό τον τότε Υφυπουργό  κ. Π. Αλιβιζάτο. Τότε γίνεται ξεκάθαρο ότι η προγραμματική σύμβαση δεν πρόκειται να υλοποιηθεί λόγω… περικοπής  πόρων από το Υπ. Οικονομικών.

          Και ερχόμαστε στο σήμερα όπου το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) τον περασμένο Οκτώβρη σε συνεδρίαση του απορρίπτει ακόμα και το αίτημα της συνέχισης της ανασκαφής με καθαρά γραφειοκρατικά κριτήρια.

          Ωστόσο το ζεύγος των αρχαιολόγων καθηγητών, δεν το βάζει κάτω και πείθει τον Υπουργό κ. Π. Παναγιωτόπουλο να ξανασυζητηθεί το θέμα. Και πάλι όμως το περίφημο ΚΑΣ παρά την μάλλον αντίθετη άποψη του Υπουργού, απορρίπτει τη συνέχιση της ανασκαφής με ασαφή τεκμηρίωση και μάλλον απαξίωση του αρχαιολογικού μας χώρου. Με την απόφαση αυτή το ΚΑΣ καταδικάζει σε αφάνεια το νησί μας.   

          Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι λέξεις, έχει σταλεί επιστολή στον Υπουργό που υπογράφεται από παράγοντες του νησιού, για ακρόαση, με αίτημα αν μη τι άλλο να δώσει άδεια για τη συνέχιση της ανασκαφής ώστε ο κύριος αρχαιολογικός τόπος της Ιθάκης να μην απαξιωθεί εντελώς. 

          Τελικά, δημοσιογραφικές πληροφορίες αναφέρουν, ότι το ΚΑΣ αποφάσισε να δώσει άδεια για τη συντήρηση των μέχρι τώρα ευρημάτων, την περιποίηση του χώρου και την περίφραξή του. Ούτε λέξη όμως για συνέχιση της ανασκαφής.  

          Έτσι κάπως έχει μέχρι σήμερα η περιπλάνηση της ιστορίας του Οδυσσέα.

          
           Πέραν όμως αυτών φαίνεται ότι και εμείς οι Θιακοί, δεν έχουμε συνειδητοποιήσει, ακόμα, το τεράστιο κεφάλαιο που διαθέτει το νησί μας. Εδώ άλλοι δεν έχουν Οδύσσειες και δημιουργούν.

          Όπως έχω τονίσει επανειλημμένως στο παρελθόν, ο Οδυσσειακός μύθος μπορεί να φέρει πακτωλούς χρημάτων στην Ιθάκη και κατά προέκταση στη χώρα, αν τον εκμεταλλευτούμε με το σωστό τρόπο.

         

Η ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΡΗΝΗ

          Αναγνωρίζω τις προσπάθειες του Σωματείου των Φιλομήρων, αλλά ένα τόσο μεγάλο θέμα δεν μπορεί να το χειρίζεται ένα σωματείο. Πρέπει εδώ και τώρα ο Δήμος να δημιουργήσει έναν επίσημο φορέα, ένα συντονιστικό όργανο που θα απαρτίζεται από αιρετούς και επιστήμονες και που θα αναλάβουν το χειρισμό του κεφαλαίου που λέγεται Οδυσσέας.

          Δεν μας αφορούν οι διενέξεις των αρχαιολόγων. Μήπως δεν υπήρχαν διενέξεις για τη Βεργίνα ή για την Πύλο;

          Δεν μας ενδιαφέρει αν το ανάκτορο που έφεραν στο φως το ζεύγος Παπαδοπούλου στον Αι Θανάση, είναι ή όχι το παλάτι του Οδυσσέα.  

   Το ότι είναι ένα ανάκτορο είναι αδιαμφισβήτητο μέχρι τώρα και εμείς είμαστε η Ιθάκη η πατρίδα του Οδυσσέα… χωρίς χρεία αποδείξεων!

   Δεν χρειαζόμαστε τίποτε άλλο, ούτε  σφραγίδες Υπουργείων ούτε άλλες επιστημονικές ανακοινώσεις, ούτε άλλες προσπάθειες ταύτισης, για να μπορέσουμε να πουλήσουμε το μύθο.

   Φυσικά και απαιτείται η συνέχιση των ανασκαφών, χωρίς όμως ιδεοληψίες, ότι είναι να βγει στο φως καλοδεχούμενο. Αν τώρα το πανεπιστήμιο Ιωαννίνων ή το Υπ. Πολιτισμού δεν κρίνει πλέον κατάλληλους τους αρχαιολόγους που εργάσθηκαν 17 συναπτά έτη, με πολύ καλά αποτελέσματα, ας αναθέσει το έργο σε άλλους, πάντως όχι να το σταματήσει !!

   Ωστόσο η περίφραξη των αρχαίων στον Αι Θανάση πρέπει πάση θυσία να συνεχισθεί, ώστε αφ’ ενός να προστατευθούν τα μέχρι τώρα ευρήματα καθώς και τα μελλοντικά, και αφ’ εταίρου ο χώρος να αποκτήσει αρχαιολογική οντότητα.

   Στη συνέχεια  να βελτιωθεί η πρόσβαση που οδηγεί στο χώρο,  με την δημιουργία χώρου στάθμευσης αυτοκινήτων και λεωφορείων, με την κατασκευή διάδρομων και επεξηγηματικών πινακίδων εντός και εκτός του αρχαιολογικού χώρου και γενικότερα με τον ευπρεπισμό του πάντοτε σε συνεργασία με την επιστημονική ομάδα που διενεργεί τις ανασκαφές.

   Να συντηρηθούν και να αξιολογηθούν τα μέχρι τώρα ουκ ολίγα ευρήματα και να εκτεθούν. Ένα διαθέσιμο και κατάλληλο κτήριο είναι το πρώην δημοτικό σχολείο Φρικών.

   Και το σημαντικότερο να διαφημίσουμε την υπόθεση Οδυσσέας. Η μακέτα του Bruno και η μόνιμη πολύ καλή έκθεση Δ. Παίζη-Δανιά, στο Σταυρό είναι μια καλή αρχή όμως θα πρέπει να συνεχισθεί με έντυπο υλικό, κοινοποιήσεις στους Tour Operators κλπ.

   Για όλα τα παραπάνω απαιτούνται χρήματα. Καλείται λοιπόν ο Δήμος να δημιουργήσει ειδικό κωδικό και μόνιμο λογαριασμό για την υπόθεση αυτή την οποία όπως είπαμε θα χειρίζεται μόνιμο όργανο.

   Ας ξεχάσουμε τις κρατικές επιχορηγήσεις! Η παρούσα κυβέρνηση στέλνει στον τάφο συμπατριώτες μας για να τους πάρει 1000€ και θα δώσει χρήματα για ανασκαφές; Δυστυχώς, δεν καταλαβαίνουν το αυτονόητο: ότι τα χρήματα που ίσως δώσουν θα πενταπλασιασθούν στα αμέσως επόμενα χρόνια. Αλλά τι τους νοιάζει; 
    Μήπως αυτό το συνοθύλλευμα που λέγεται κυβέρνηση ενδιαφέρεται για τη χώρα; Οι μισοί απ΄ αυτούς είναι λαμόγια και εξυπηρετούν συμφέροντα δικά τους και των ημετέρων ενώ οι άλλοι μισοί είναι ηλίθιοι με ελάχιστες εξαιρέσεις. Υπάρχει βέβαια και ένα μεγάλο μέρος που είναι οι "λαμογομαλάκες" με αρχηγό το Λιάπη που τώρα τα τρώει στην ... Μαλαισία.